Apelidos, Nomes e Alcumes.

 

 

 

Apelidos:

 

 

            Algúns apelidos pouco comúns poden semellar con alcumes. No Concello de Redondela sería o caso de:

 

Agulla, Alconero, Arosa, Baños, Bodero, Boente, Cadavieco, Cabadas, Cadilla, Candelaria, Capón, Carabelos, Cordero, Córdoba, Escariz, Fontán, Guedella, Guerra, Guntiñas, Joyo, Landa, Lecio, Lloves, Lobariñas, Loureiro, Maquieira, Melón, Milijosa, Moreno, Noya, Palmeiro, Paseiro, Peixoto, Pení, Puig, Quiroga, Retamán, Silvent, Sobrino, Tapia, Tobío...

 

 

Apelidos convertidos en alcumes

 

Ás veces chámase a alguén polo apelido e logo o apelido pasa ás seguintes xeracións, empregándose a forma do plural ou trocándolle o xénero. Tamén se da o caso de que se empregue o apelido para dirixirse a membros dunha familia que non o portan.

 

Na lista de Alcumes Clásicos aínda conservo, ata unha investigación máis profunda, algún apelido que se presta a interpretacións. Por exemplo, Os Casanova, ¿son chamados así por un apelido ou porque o patriarca era comparado con Giaccomo Casanova?. Semella unha tontería pero hai casos como o dos Carballeira, que apesares de poder ser apelido é un alcume posto por traballar con madeira de Carballo.

 

Abal, as de (Cesantes):

 

Abelleiras, as (Redondela)

 

Abellón: Derivado do apelido Abelleira.

 

Andreu, as de (Cesantes)

 

Araújas, as (Chapela)

 

Balado, as do (Cesantes):

 

Balados, os (O Muro-Vilavella): Dúas irmás apelidábanse Balado e ao casar o apelido converteuse no alcume dos seus homes.

 

Bilbasa, a (Redondela): Derivado do seu apelido, Bilbazo.

 

Cabaleira, as da (Vilar)

 

Cabaleiros-as, os/as (Sta. Mariña-Redondela): Caso de apelido convertido en alcume.

 

Cabaleiro, as de (Chapela)

 

Cabanelas (O Coto-Cesantes): Apelido convertido en alcume.

 

Cabróns, os/Cabronas, as (Redondela): Provén do apelido Cabrón.

 

Capona (Redondela): Muller de Capón (apelido).

 

Carreira (Redondela): Era o segundo apelido do seu pai.

 

Casqueiro (Chapela)

 

Castaña, da (Redondela): Do apelido Castaño.

 

Castrote (Redondela): Era moi forte e o seu apelido era Castro.

 

Faveiro (Cesantes)

 

Faveiros, os (A Portela-Cedeira)

 

Ferradasa (Chapela)

 

Fayote (Redondela): Derivado do seu apelido Alfaya. Tamén chamado Pequeñito.

 

Fontán (Redondela)

 

Fontana, a (Redondela): Porque o seu padrastro apelidábase Fontán.

 

Galana, a (Negros): O seu marido apelidábase “Galán Galán”.

 

Gaspares ou Jaspares (Esfarrapada-Redondela): O seu apelido era Gaspar.

 

Graña, da (Cabeiro)

 

Lamas (O Viso)

 

Laureles, o (Vilar): Derivado do seu apelido, Loureiro.

 

Livera, a (Reboreda): Derivado do seu apelido, Oliver.

 

Loreto (Redondela): Apelido que foi pasando como alcume de pais a fillos.

 

Lourales, os (Cesantes): Derivado do apelido Loural.

 

Loureiro, o (Cesantes)

 

Loureiro, de (Reboreda)

 

Maestú, os de (Redondela)

 

Matos, de (Chapela)

 

Milleira (Redondela): Feminización do apelido Milleiro. Recibían este alcume as mulleres desta familia.

 

Mouján (Cesantes): Probablemente do apelido Mougán.

 

Mouriña, as da (Reboreda)

 

Mouriños, os (Cesantes): Pode provir do apelido Mouriño.

 

Novás, os de (Redondela)

 

Oliveira (Reboreda): Derivado do seu apelido, Oliver.

 

Paradela (Reboreda)

 

Paradela (Chapela)

 

Pateiro, os de (Reboreda): Alcume que provén do apelido Pateiro.

 

Peixoto (Cesantes): Apelido convertido en alcume.

 

Pena, o (Saxamonde): Era o seu apelido.

 

Povedo (Redondela): Derivado do apelido Poveda.

 

Puga, o (Cedeira): Apelido da súa dona.

 

Quijeiros, os (Negros)

 

Reigosa (Redondela)

 

Ricóns, os (Cesantes)

 

Rivitas (Redondela): Diminutivo do seu apelido, Rivas.

 

Sarapicos, os (Cesantes): Tamén chamados Serapicos. Nun censo de 1883 atopo a José Domínguez Sarapico como veciño da rúa Campo das Redes en Redondela. En 2022 aparece unha soa persoa co apelido Sarapico en Portugal e 45 co apelido Zarapico en España.

 

Saavedra, os de (Reboreda)

 

Silva, os: (Andalucia/Redondela)

 

Sobrado, os de (Cedeira)

 

Sotivo (Redondela): Derivado do seu apelido, Soto.

 

Táboas, os de (Reboreda)

 

Testas (Redondela):

 

Tilín (¿?/Cesantes): Probablemente polo seu apelido de orixe estranxeiro, Telling.

 

Toucedas, as (Esfarrapada-Redondela): Derivado do apelido Toucedo.

 

Toucedo (Quintela)

 

Toucedo, o (Redondela):

 

Toucedo, os (Cesantes)

 

Varela, os do (Vilar)

 

Veiga, Sesita do (Chapela)

 

 

 

 

 

 

Apelido e Nome

 

Vico, o (O Viso): Abreviatura do seu nome Vicente Couñago.

 

 

 

 

 

Nome

 

Algúns nomes pouco comúns tamén poden confundirse cos alcumes, tales como:

 

Liberio, Militón, Niceto (Aniceto en castelán), Peato, Serodio, Zoila...

 

 

 

Nomes Substituídos

 

Cando algún nome é pouco coñecido e difícil de pronunciar, existe a tendencia a substituílo por outro máis común. Por exemplo:

 

Orosia => Eudosia (Redondela)

 

Sirá => Sara (Redondela)

 

Zulmira => Solmira (Chapela)

 

 

 

 

 

Nomes convertidos en Alcumes

 

Cando a matriarca ou patriarca son persoas populares e teñen un nome que os distingue, poden converterse en alcumes familiares, pasando ás seguintes xeracións, podendo levar engadida a preposición "de" ou con variacións de xénero e/ou número.

 

Adriana (Cesantes)

 

Agapitos, os (Zamora/Salgueiral-Vilavella): Nome do patriarca.

 

Águeda, de

 

Andrea, de (Reboreda)

 

Aufemia, o de (Cesantes)

 

Aurelio, do señor (Chapela)

 

Aurora (Chapela)

 

Albinos, os (Reboreda)

 

Alvarita (Vilar)

 

Amalia, os de (Cesantes): Nome dunha antepasada.

 

Amaro, as de (Cesantes): Nome do patriarca.

 

Andrea, de (Cesantes)

 

Aniceto, de (Chapela)

 

Anita, de (Cesantes): Nome da matriarca.

 

Antero, as de (O Viso): ¿Nome do patriarca?

 

Antoñito

 

Anuncias, as (¿?/Redondela): Eran dúas irmás unha das cales se chamaba Anuncia.

 

Aquilina, a (Redondela):

 

Baldomero (Redondela): Nome do seu pai.

 

Baselisa ((Chapela)

 

Basilio, de (Cedeira)

 

Basilisa, as de (Cesantes)

 

Benito, de (Cedeira)

 

Benvinda, de (Reboreda)

 

Bernardo, as (O Viso)

 

Blandina (Redondela): Nome convertido en alcume familiar.

 

Braulio (Redondela): Nome do patriarca.

 

Cándido, a de (Redondela)

 

Carlota, a (Rande-Cedeira): Nome da matriarca.

 

Carmela, de (Reboreda)

 

Carolinos, os (Vilar)

 

Casilda, os da (Reboreda

 

Cataliñas (Cedeira)

 

Cataliño, o (Ventosela)

 

Cateliña, o (Reboreda)

 

Chinta, os da (Quintela)

 

Chucos, os (Vilar)

 

Clara, Manolo de (Quintela)

 

Clemente, os (O Viso)

 

Cosmes, os (Chapela): Emprégase a variante feminina “A Cosma”.

 

Custodia, de (Vilar de Infesta)

 

Delita (Rande-Cedeira)

 

Delmiro, de (Cedeira)

 

Dula, Carlos (Vilavella): Era o nome da nai.

 

Elpideo (Chapela)

 

Eusebio, os de (Reboreda)

 

Fabiola (Cesantes)

 

Faustina, a (A Portela-Cedeira)

 

Felisas, as (Cedeira)

 

Frutuosa (Cesantes)

 

Gelita, de (Cesantes)

 

Genaro, os de (Chapela): Nome do patriarca.

 

Gerardo (Quintela)

 

Ghillermo (Vilar)

 

Hermoso, de (Cesantes)

 

Hilario, as de (Chapela)

 

Inés, a de (Cesantes)

 

Isabel, de (Chapela): Nome matriarca.

 

José Ramón, os de (Cesantes): Nome do patriarca, José Ramón o das Tramancas, alcalde de Redondela.

 

Jrejorio (Quintela)

 

Juanelas, do (Chapela)

 

Juanica, a (Quintela)

 

Julitas, as (Cedeira): Nome da matriarca.

 

Leandras

 

Livita, as de (Redondela): Derivado de Olivia.

 

Loy, do (Cesantes)

 

Lucas, de (Cesantes)

 

Lucho, de (Cabeiro)

 

Lucio, de (Cabeiro): Nome do patriarca.

 

Luisitas, as (Vilavella): O seu pai e o seu irmán chamábanse Luis.

 

Manel, de (Redondela)

 

Manoeliños, os (O Viso)

 

Manolicho, de (Cedeira)

 

Manuelito, do (Vilar)

 

Mariana (Chapela)

 

Mariana, da (O Viso)

 

Marianiña

 

Martín, as do (Chapela)

 

Mingolas, os

 

Mirito, de (Redondela)

 

Neliños (Vilar)

 

Nolico, de (Cesantes)

 

Norato (Reboreda)

 

Palmirito ou Palmirita (Redondela): A súa nai chamábase Palmira.

 

Pancha, da (Redondela)

 

Pepitas, as (Redondela): Descendentes da dona da taberna da Pepita.

 

Pepuchas

 

Placeres (Cesantes): Nome da matriarca.

 

Plácidos, os (Chapela)

 

Poldina (Redondela):

 

Prescila (Redondela): Nome de muller pouco habitual polo que tamén chamaban ao seu home, que rexentaba Casa Prescila.

 

Rafaela, a (Cedeira)

 

Ramiro (Cedeira)

 

Ramonciño, os de (Negros)

 

Roque, de (Reboreda)

 

Roque, os de (Cesantes)

 

Roque, do (Chapela)

 

Rosarito, o (Chapela)

 

Rosicha (Saxamonde)

 

Rosina (Redondela):

 

Rufinos, os (Negros)

 

Rufino, os de (Reboreda)

 

Rundina (Vilar) => ¿Erundina?

 

Saladina (Redondela):

 

Salud (Vilavella)

 

Senén

 

Señora Isolina, o de (Rande-Cedeira)

 

Silvio, os de (Reboreda)

 

Simona, a (Ventosela)

 

Simona, os da (Vilar)

 

Simóns, os (Cesantes)

 

Sofía, a de (Cesantes)

 

Soledad, de (Negros)>os de Trina de Soledad

 

Taquias, das (A Formiga-Cedeira): Eustaquia.

 

Tareixos (Ventosela)

 

Venancio, de (Reboreda)

 

Wences (Chapela)

 

Xoán, os de (Negros)

 

Xuliáns (Chapela)

 

Zoila, José (Vilavella-Redondela): Nome do patriarca.

 

 

 

Autor: J. Migueles